Kwakzalvers Oprechte Haerlemse Courant
In dit boekje bevindt zich de transcriptie van 333 advertenties van kwakzalvers, meesters op allerlei medische terreinen en een enkele chirurgijn: hoe verschillend ook, hun gemeenschappelijke kenmerk is dat ze genezing beloven. Tegenwoordig zouden we hen alternatieve genezers noemen.
De tekst is opgebouwd uit vier delen:
• een beschouwing over de advertenties
• de transcriptie van de 333 advertenties
• een korte samenvatting van de advertenties
• een index
Het onderzoek naar advertenties, voornamelijk uit de Oprechte Haerlemse Courant afkomstig, is op de volgende wijze geïnitieerd.
In het archief van de stad Venlo in het Gemeente Archief van Venlo, vond ik een bundel sollicitatie-brieven uit het jaar 1785. Het bleken brieven te zijn van schoolmeesters die belangstelling hadden voor een vacature op één der scholen van Venlo.
In de brieven werd gerefereerd aan advertenties in diverse couranten zoals de Haarlemsche Courant, de Cölnische Zeitung, de Gazette de Cologne en diverse andere niet nader omschreven kranten als de (Hollandsche) ‘gazet’ of de ‘courant’.
Nadat ik de enige met datum en naam genoemde advertentie in de Oprechte Haerlemse Courant had opgezocht vroeg ik me af wanneer dat adverteren nu eigenlijk begonnen was. Van het één komt het ander: van het onderzoek dat toen startte vindt u hierna het (deel) resultaat.
Ik begon te zoeken naar personeels advertenties, voornamelijk bestaande uit mededelingen van (kost) scholen die hun diensten aanbieden, maar ook van enkele openbare werken waarvoor personeel wordt gevraagd (1656-ca 1720).
Maar al snel bleek dat er nog meer interessante onderwerpen in de advertenties naar voren kwamen:
• aankondigingen van het uitgeven en verschijnen van medische boeken over de periode 1656-1730,
• bekendmakingen van steden die faciliteiten ter beschikking stellen ten behoeve van Gereformeerde vluchtelingenuit Frankrijk (1685 en 1686),
• bijzondere advertenties waarin o.m. zoekgeraakte dieren, weggelopen personen, uitvindingen en andere opmerkelijke zaken in voorkomen (1656-1732),
• en last but not least de advertenties van kwakzalvers en meesters.
Die laatste en meest omvangrijke groep is het onderwerp geworden van deze publicatie.
Verder zal blijken op welke manier dat gebeurde en welke kwalen en geneesmethodes genoemd worden.
Ook worden enkele opvallende personages voor het voetlicht gebracht omdat ze wel heel eigenaardige opvattingen hadden over hun medische activiteiten.