De tolboeken van VenloTolboeken van Venlo
De Maas is tot ongeveer honderd jaar geleden voor mijn voorgeslacht nooit ver weg geweest (Land van Cuyk, Roermond, Obbicht, Susteren en Schiedam). Ik vind misschien daarom de scheepvaart op de Maas dermate boeiend, dat ik besloot mij met behulp van een aantal tolboeken uit de 17e eeuw te verdiepen in de regionale scheepvaart en handel.
Om het onderzoek overzichtelijk te houden heb ik mij beperkt tot de tolboeken van Venlo in de periode 1620 – 1680. Omdat er nog weinig of geen onderzoek is verricht naar de Venlose tollen hoop ik hiermee in een leemte te voorzien.
De bestudering van deze tolboeken is begonnen ten gevolge van genealogisch onderzoek in het Stadsarchief en het Archief van het Gerecht van Venlo. Het laatste wordt ook wel Schepenbankarchief genoemd en bevat meer dan 300 liassen, die gemiddeld meer dan honderd, meestal fragmenten van processtukken, klachten, betalingsverzoeken, proces verbalen, getuigenverklaringen, rekesten, boedelinventarissen, etcetera, bevatten.
De Weert, het eilandje in de Maas, (zie rechtsonder) verschafte de schippers een beschutte aanlegplaats. Het tolkantoor bevond zich waarschijn-lijk aan de rechterkant van de kade.
De periode waarop de stukken betrekking hebben, ligt grofweg tussen het midden van de zestiende en het eind van de achttiende eeuw.
Het oudste stuk dat ik aantrof is de bekentenis van Lenart Cranen van door hem gepleegde diefstallen in 1516, terwijl één van de jongste stukken de Gelijkenis van de Verloren Zoon in Venlo’s dialect weergeeft (ca. 1800).
In deze ‘schatkamer’ vond ik behalve een aantal gegevens betreffende mijn genealogie, bijzonder veel interessante stukken, waaronder het tolboek van uit het jaar 1620.
Dat bracht me op het plan naar meer tolboeken te zoeken. Die vond ik in het Oud Archief van Venlo.
Omdat het allemaal losse katernen zijn, geschreven op een matige kwaliteit papier, is de kans op beschadiging groot. Van sommige is de kwaliteit dan ook zeer slecht: door vervilting valt het papier uit elkaar of de boven- en onderkant van de pagina’s is zo beschadigd dat restauratie van deze stukken zeer noodzakelijk is.